Przepisy polskiego prawa przewidują różne środki służące ochronie dóbr osobistych przysługujących każdemu człowiekowi. Ochrona ta przedstawia się odmiennie na gruncie prawa cywilnego, prawa karnego czy też prawa administracyjnego. Wszystkie te regulacje mają jednak swoje źródło w przepisach Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z art. 30 Ustawy zasadniczej, przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Jak już wspomniano na wstępie poszczególne gałęzie prawa zawierają normy służące ochronie dóbr osobistych – w przypadku prawa cywilnego kwestię ochrony dóbr osobistych regulują art. 23 i 24 Kodeksu Cywilnego, dotyczące ochrony m.in. zdrowia, wolności, czci, swobody sumienia, wizerunku czy nietykalności mieszkania. Na gruncie prawa karnego przepisów służących ochronie dóbr osobistych można doszukać się m.in. w przepisach rozdziałów dotyczących przestępstw przeciwko wolności – art. 189–193 Kodeksu Karnego, przestępstw przeciwko wolności sumienia i wyznania – art. 194–196 kk, czy też przestępstw przeciwko czci i nietykalności cielesnej – art. 212–217 kk. Wreszcie tytułem przykładu regulacji dotyczących dóbr osobistych na gruncie prawa administracyjnego wskazać można na art. 18 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U.2014.1182 j.t. z późn. zm.) dotyczący uprawnień Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w przypadku naruszenia przepisów o ochronie tychże danych.

Powyższe regulacje nie wyłączają się wzajemnie, a zatem osobie której dobra osobiste zostały naruszone służy swobodny wybór sposobu ich ochrony. Wybór ten jest uzależniony od wielu czynników, m.in. skali naruszenia dobra osobistego, czasu potrzebnego dla uzyskania ochrony, terminu w którym naruszenie miało miejsce, wiedzy o osobie która dopuściła się naruszenia, celu jaki chcemy osiągnąć, itd.

Przykładowo, zgodnie z art. 24 Kodeksu Cywilnego, ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. Osoba ta może także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

Ponadto, zgodnie z art. 448 kc, w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Na gruncie prawa cywilnego, katalog dóbr osobistych nie jest katalogiem zamkniętym, a zatem możliwe jest wyodrębnienie również innych dóbr osobistych uzależnionych od aktualnego poziomu rozwoju technologicznego i cywilizacyjnego, od przyjętych w społeczeństwie zasad moralnych i prawnych oraz istniejącego rodzaju stosunków społecznych, gospodarczych czy nawet politycznych (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 1993 r., sygn. akt I PZP 28/93, OSNCP 1994, nr 1, poz. 2). Na proces wyodrębniania dóbr osobistych wpływ mają zatem zmieniające się odczucia i oczekiwania społeczne.

Należy jednak wystrzegać się zbyt pochopnych żądań w zakresie ochrony dóbr osobistych, każdy bowiem przypadek przed wytoczeniem powództwa winien zostać indywidualnie przeanalizowany mając na uwadze treść łacińskiej paremii de minimis non curat praetor.

24.10.2015 r.

Adwokat Szymon Dubel.