Jest to jedna z instytucji prawa karnego pozwalająca na poddanie sprawcy przestępstwa próbie i udzieleniu szansy na poprawę jego zachowania, a to w miejsce „tradycyjnego” wymierzenia kary. Jest to jednak środek fakultatywny i jego zastosowanie zależy od dokonania przez sąd oceny czy w konkretnym przypadku zachodzą przesłanki jego stosowania.

Największą zaletą warunkowego umorzenia postępowania karnego jest fakt, iż po jego zastosowaniu sprawca przestępstwa nadal pozostaje osobą niekaraną. Jak bowiem podkreślił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 maja 2000 r., (sygn. I KZP 7/00, OSNKW 2000, nr 5-6, poz. 51), wyrok warunkowo umarzający postępowanie nie jest wyrokiem skazującym. Oznacza to dla nas, że przykładowo nadal możemy pracować w zawodzie który wymaga niekaralności czy też starać się o podjęcie takiego zatrudnienia. Powyższe z oczywistych względów jest istotne dla ludzi młodych poszukujących pracy, a którym zdarzyło się incydentalnie wejść w konflikt z prawem.

Zauważyć jednak należy, że dane o osobach, przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne w sprawach o przestępstwa i tak gromadzone są w Krajowym Rejestrze Karnym (por. art. 1 ust. 2 pkt 2 Ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym, Dz.U.2015.1036 z dnia 2015.07.24 z późn. zm.), co jednak nie stanowi, iż w związku z tym stajemy się osobą karaną. Ostatecznie dane te usuwa się z Rejestru po upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby, o którym za chwilę.

Kiedy możemy starać się o warunkowe umorzenie postępowania? Pierwsze kroki w tym kierunku warto poczynić już na etapie postępowania przygotowawczego prowadzonego jeszcze przez organy ścigania. Jeżeli bowiem spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania, prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie (por. art. 336 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, Dz.U.1997.89.555 z dnia 1997.08.04 z późn. zm.), co od razu stawia oskarżonego w lepszym świetle przed sądem orzekającym następnie w sprawie. Również i na etapie postępowania jurysdykcyjnego można wnosić o zastosowanie przez sąd dobrodziejstwa tej instytucji.

W przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania sąd orzeka wyrokiem, który może być wydany na posiedzeniu lub po przeprowadzeniu rozprawy.

Przesłankami warunkowego umorzenia postępowania określonymi w art. 66 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U.2016.1137 z dnia 2016.07.29 z późn. zm.) są: 1) uprzednia niekaralność sprawcy za przestępstwo umyślne; 2) zagrożenie danego czynu karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat; 3) stopień winy i stopień społecznej szkodliwości nie mogą być znaczne; 4) brak wątpliwości sądu co do okoliczności popełnienia czynu; 5) i wreszcie tzw. pozytywna prognoza kryminologiczna, wyrażająca się w opartym na ocenie właściwości i warunków osobistych sprawcy oraz jego dotychczasowym sposobie życia przypuszczeniu, że sprawca pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

Powyższe okoliczności winny zostać odpowiednio przedstawione i wykazane przed sądem tak aby uzyskać możliwie największą szansę na wydanie wyroku warunkowo umarzającego postępowanie.

Warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Na ten czas sąd może oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej. W wypadku warunkowego umorzenia postępowania musimy też liczyć się z obowiązkiem naprawienia szkody czy zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Najlepiej jednak jeżeli uczynimy to jeszcze przed wyrokiem gdyż zwiększy to naszą szansę na uzyskanie korzystnego rozstrzygnięcia.

Pamiętajmy, że jeżeli w okresie próby popełnimy przestępstwo umyślne za które zostaniemy w tym czasie prawomocnie skazani, sąd podejmie na nowo również dotychczas warunkowo umorzone postępowanie.

24.08.2016 r.

Adwokat Szymon Dubel