Wykonywanie władzy rodzicielskiej to wykonywanie wszystkich obowiązków i praw, dzięki którym dziecko będzie wychowane w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój. Władza ta jednak może zostać ograniczona lub odebrana obojgu rodzicom lub jednemu z nich, na skutek okoliczności określonych prawem.

W doktrynie prawa jak i orzecznictwie sądowym, za treścią art. 95 § 1 jak i art. 96 § 1 Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2015.2082 z dnia 2015.12.09 z późn. zm.) [dalej kro], przyjmuje się, że władza rodzicielska to nie tylko, jak na wstępie wskazano, ogół spoczywających na rodzicach obowiązków i przysługujących im praw wobec dziecka ale również obowiązków wobec jego majątku, których wykonywanie ma na celu wychowanie dziecka i przygotowanie go do pracy dla dobra społeczeństwa.

Zasadą jest, że władza rodzicielska nad dzieckiem przysługuje obojgu rodzicom, a każde z osobna jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Należy podkreślić jednak, że o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a w braku porozumienia należy zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu opiekuńczego.

Władza rodzicielska powstaje z chwilą urodzenia dziecka i trwa tak długo, jak długo istnieją podmioty tego stosunku prawnego. Posiadanie władzy rodzicielskiej wynika zatem z ustalonego pochodzenia dziecka od określonej osoby. Władza ta jest jednak ograniczona czasowo. Przypomnieć należy, że już z chwilą ukończenia przez dziecko lat trzynastu rodzice tracą prawo sprawowania zarządu zarobkiem dziecka i przedmiotami oddanymi mu do swobodnego użytku (zob. art. 101 § 2 kro i art. 21, 22 kc). Ostatecznie zaś władza rodzicielska ustaje z chwilą uzyskania przez dziecko pełnoletności.

Władza rodzicielska ustaje również na skutek: śmierci rodzica, śmierci dziecka, w razie utraty przez rodzica pełnej zdolności do czynności prawnych w wyniku ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego, pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej albo gdy władza rodzicielska zostanie zawieszona. Ustaje ona również na skutek zaprzeczenia macierzyństwa, zaprzeczenia ojcostwa, ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa, uchylenia prawomocnego wyroku ustalającego ojcostwo, czy też przysposobienia dziecka.

Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę.

Jak chodzi o samo wykonywanie władzy rodzicielskiej, to w oparciu o treść art. 95 § 3 kro, podkreślić należy iż to przede wszystkim dobro dziecka stanowi nadrzędne wskazanie, które rozstrzyga o treści i sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej. Dopiero kolejnym elementem branym pod uwagę jest interes społeczny. Zauważyć zatem należy, że na władzę rodzicielską składają się przede wszystkim obowiązki rodziców, a dopiero w dalszej kolejności ich uprawnienia. Tym samym interes rodziców musi ustąpić interesowi dziecka jak i interesowi społecznemu przy wykonywaniu tych obowiązków.

O powyższym świadczy również treść art. 95 § 4 kro, zgodnie z którym, rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.

Kończąc należy przypomnieć, co często jest przez Państwa mylone, że poza zakresem władzy rodzicielskiej pozostaje prawo do kontaktów z dzieckiem (art. 113 § 1 kro) oraz obowiązek alimentacyjny (art. 128 kro), który nie wygasa (tak jak władza rodzicielska) wraz z osiągnięciem przez dziecko pełnoletności.

03.10.2016 r.

Adwokat Szymon Dubel