Dzisiaj słów kilka o znęcaniu się jako jednym z przestępstw przeciwko rodzinie i opiece uregulowanych w Ustawie z dnia z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U.2016.1137 t.j. z dnia 2016.07.29 z późn. zm.) oraz o prawnych możliwościach mających na celu ochronę pokrzywdzonych.

Z własnego doświadczenia zauważyłem, iż ostatnimi czasy niezwykle „popularnym” w sądach występkiem stało się przestępstwo znęcania. Wynika to zapewne z coraz szerszej świadomości prawnej ofiar przestępstw jak również prowadzonych w tym zakresie kampanii społecznych, na skutek których  pokrzywdzeni częściej ujawniają organom ścigania, że są ofiarami przestępstw mających miejsce w ich własnych domach.

Zgodnie z art.  207 kk, Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jeżeli czyn połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. W przypadku zaś targnięcia się pokrzywdzonego na własne życie odpowiedzialność sprawcy waha się w przedziale od lat 2 do 12.

Od razu chciałbym zwrócić uwagę na znamiona przestępstwa w postaci czynności sprawczych „znęcania się” i uczulić Państwa, że zgodnie z orzecznictwem sądowym, jednorazowe zachowanie sprawcy i to nawet o bardzo silnym natężeniu nie wyczerpuje znamion tego czynu zabronionego. W takim wypadku ochrony należy szukać np. w oparciu o treść przepisów art. 156 kk, 157 kk (dotyczących uszkodzenia ciała), art. 216 kk (dot. zniewagi) czy art. 217 kk (dot. naruszenia nietykalności cielesnej). Przestępstwo znęcania ma bowiem charakter wieloczynowy i jest związane z powtarzalnością zachowań sprawczych.

Istotnym dla bytu przestępstwa znęcania jest również stosunek zależności pomiędzy sprawcą a ofiarą przestępstwa, co jednak nie dotyczy przypadku znęcania się nad małoletnim czy osobą nieporadną. Stosunek ten może mieć charakter prawny, ekonomiczny, psychiczny czy emocjonalny i zachodzi wówczas gdy pokrzywdzony nie jest zdolny z własnej woli przeciwstawić się znęcaniu i znosi je z obawy przed pogorszeniem swoich dotychczasowych warunków życiowych (np. utratą pracy, środków utrzymania, mieszkania, rozłąką lub zerwaniem współżycia ze sprawcą). W przypadku braku tego stosunku w sytuacji kiedy stroną pokrzywdzoną nie jest osoba najbliższa, osoba małoletnia czy nieporadna nie można mówić o przestępstwie znęcania się.

Czego mogą domagać się pokrzywdzeni przestępstwem? Przede wszystkim można zwrócić się do sądu z wnioskiem o orzeczenie środka karnego w postaci obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody lub zadośćuczynienia za doznane krzywdy. Oczywiście dla ofiar wyżej wymienionych przestępstw najważniejszym jest uniknięcie dalszego zagrożenia ze strony sprawcy, a zatem sąd karny ma możliwość również orzeczenia wobec skazanego zakazu przebywania w określonym miejscu, kontaktowania się, zbliżania się do określonych osób lub nakazu opuszczania określonego miejsca pobytu czy okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym. Możliwość taka jest przewidziana w razie skazania za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy w tym zwłaszcza wobec osoby najbliższej. Zakaz lub nakaz może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego wyznaczonego organu w określonych odstępach czasu, a zakaz zbliżania się do określonych osób – również kontrolowany w systemie dozoru elektronicznego.

27.03.2017 r.

Adwokat Szymon Dubel