Rozdzielność majątkowa pomiędzy małżonkami może mieć charakter fakultatywny, gdy powstaje ona na skutek zawarcia umowy majątkowej, bądź też charakter przymusowy – co jest związane ze skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego przez jednego z małżonków.

Po pierwsze, w przypadku braku zgody drugiej strony, rozdzielności majątkowej możemy domagać się przed sądem powszechnym, i tak zgodnie z art. 52 § 1 Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2015.2082 z dnia 2015.12.09) [dalej kro], każdy z małżonków może złożyć takie żądanie o ile występują ważne powody. Utrwalone już orzecznictwo Sądu Najwyższego (por. m.in. wyrok z dnia 31 stycznia 2003 r. IV CKN 1710/00) wyjaśnia, iż przez ważne powody, dające podstawę do zniesienia wspólności, przyjęło się rozumieć wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny.

Ocena wystąpienia tych przesłanek, a określonych w cytowanym wyżej art. 52 § 1 kro, wymaga przede wszystkim poczynienia ustaleń przez sąd w odniesieniu do wielkości majątku wspólnego, istnienia zadłużenia, jego rozmiarów i okoliczności jego powstania, a także kwestii dotyczących utrzymania i wychowania małoletnich dzieci. W toku postępowania będziemy zatem zobowiązani zgłosić wszelkie wnioski dowodowe które pomogą sądowi w sposób prawidłowy ustalić powyższe okoliczności.

Po drugie, ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Jest to bardzo ciekawa instytucja, w mojej ocenie niedoceniana i rzadko stosowana przez wierzycieli, a pozwalająca, na oddalone co prawda w czasie ale jednak zaspokojenie wierzyciela ze składników majątkowych dotychczas wchodzących w skład majątku wspólnego dłużnika i jego małżonki, a przez to nie podlegających skutecznej egzekucji.

Rozdzielność majątkowa powstaje co do zasady z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia, którym to dniem jest zwykle dzień złożenia pozwu w sprawie. Można jednak, w szczególności gdy małżonkowie żyli w rozłączeniu – wnosić o ustanowienie rozdzielności z dniem wcześniejszym.

Po trzecie, również orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Z oczywistych względów dotyczy to również wyroku rozwodowego, gdyż powoduje on ustanie małżeństwa, a zatem i łączącej strony wspólności majątkowej. Skutek rozdzielności majątkowej w obu przypadkach następuje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.

Warto również wspomnieć, że rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa, w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

Wnosząc o ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd należy liczyć się z opłatą sądową w wysokości 200 złotych. Nie dotyczy to jednak przypadków kiedy efekt uzyskania rozdzielności majątkowej osiągamy przez wniesienie sprawy o separację czy o rozwód, wtedy bowiem opłata wynosi 600 złotych.

Powyższe wyliczenie przypadków ustanowienia rozdzielności nie dotyczy sytuacji w której małżonkowie są zgodni co do chęci jej ustanowienia. Mogą oni wtedy przez umowę zawartą przed notariuszem, gdyż ta wymaga formy aktu notarialnego, ustanowić rozdzielność majątkową (tzw. intercyza). Warto wskazać, że intercyza może również poprzedzać samo zawarcie małżeństwa.

13.06.2016 r.

Adwokat Szymon Dubel