Mało która, nieposiadająca wykształcenia prawniczego osoba wie, że darowizna nie jest, jakby się z pozoru wydawało, jednostronną czynnością lecz jest to dwustronna umowa zawierana pomiędzy darczyńcą a obdarowanym.

Na mocy umowy darowizny, darczyńca zobowiązuje się do jednostronnego bezpłatnego świadczenia kosztem swojego majątku na rzecz obdarowanego, przy równoczesnym braku nałożenia na tego drugiego obowiązku świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę. Pomimo że świadczenie jest jednostronne, to obdarowany również musi jednak złożyć oświadczenie woli, że przedmiotową darowiznę przyjmuje. Oświadczenie to może oczywiście zostać złożone w sposób dorozumiany, np. poprzez objęcie w posiadanie przedmiotu darowizny. Umowa darowizny jest bowiem umową konsensualną, co oznacza, że wywołuje ona skutki prawne dopiero z chwilą złożenia zgodnych oświadczeń woli przez strony.

Cechą charakterystyczną umowy darowizny jest jej nieodpłatny charakter. Wskazać w tym miejscu wypada, że nieodpłatne świadczenie darczyńcy, które stanowi akt szczodrobliwości, nakłada jednak na obdarowanego etyczny obowiązek wdzięczności, co nie zawsze jest później respektowane przez osoby które przyjęły darowiznę.

Powyższe wynika wprost z treści art. 898 kc. W tym też przepisie ustawodawca przewidział dla darczyńców urażonych zachowaniem obdarowanych, możliwość odwrócenia skutków prawnych dokonanej zbyt pochopnie czynności. Zgodnie z powyższym przepisem, darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Tym samym, w razie naruszenia przez obdarowanego jego powinności, darczyńcy przysługuje prawo odwołania darowizny. Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. Zwykle jednak pomimo prawidłowego złożenia oświadczenia woli o odwołaniu darowizny, obdarowany nadal nie chce wydać przedmiotu darowizny. W tym celu należy zwrócić się do sądu – ten bowiem w przypadku stwierdzenia rażącej niewdzięczności może nakazać zwrot przedmiotu darowizny.

Pojęcie rażącej niewdzięczności nie zostało zdefiniowane w kodeksie. To rolą sądu orzekającego w sprawie o odwołanie darowizny jest dokonanie oceny czy w realiach konkretnej sprawy zachowanie osoby obdarowanej kwalifikuje się jako rażąca niewdzięczność. Tytułem zilustrowania ciekawym i dość kontrowersyjnym przykładem, Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z dnia 31.03.2016 r. sygn. II C 210/15 orzekł, że kochanka, która otrzymała od partnera darowiznę w postaci samochodu nie dopuszcza się rażącej niewdzięczności przez to, że zakochała się w innym mężczyźnie i odeszła od dotychczasowego partnera zatrzymując samochód. Reasumując, rażącą niewdzięcznością są z reguły zachowania wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, a co ważne – zachowania które wystąpiły już po zawarciu umowy.

Odwołanie darowizny z powodu niewdzięczności nie musi być wykonane wyłącznie przez darczyńcę. Może ono również zostać dokonane przez jego spadkobierców, w szczególności gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.

Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Ponadto podkreślić należy, że darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. To samo dotyczy przypadku jeżeli darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego.

28.06.2016 r.

Adwokat Szymon Dubel