Tematyka ta jest o tyle ważna i istotna, że przepisy dotyczące zniesienia współwłasności stosuje się również odpowiednio do postępowania w sprawach o dział spadku jak i w sprawach o podział majątku wspólnego małżonków. Zwracam uwagę, że artykuł niniejszy nie obejmuje zagadnień związanych ze zniesieniem współwłasności gospodarstwa rolnego z uwagi na ich specyfikę, która wymaga osobnej publikacji.

Legitymowanym czynnie do żądania zniesienia współwłasności jest każdy ze współwłaścicieli rzeczy. Powyższe uprawnienie współwłaściciela może być umownie wyłączone jednakże na czas nie dłuższy niż 5 lat. Co więcej, w ostatnim roku tego okresu można termin ten przedłużyć na kolejne lat 5. Z natury rzeczy więc współwłasność jest stanem tymczasowym i nietrwałym, a zatem jeżeli jesteśmy współwłaścicielami rzeczy, prędzej czy później przyjdzie czas kiedy koniecznym będzie przystąpienie do zniesienia z własnej lub z inicjatywy innych współwłaścicieli.

Zniesienie współwłasności może nastąpić w drodze umowy lub przeprowadzenia postępowania sądowego. Tylko jeżeli wszyscy współwłaściciele są zgodni nic nie stoi na przeszkodzie aby współwłasność została zniesiona mocą umowy pomiędzy stronami. W takim wypadku sposób zniesienia współwłasności może być dowolny i co do zasady nie jest narzucany przez ustawodawcę, aczkolwiek swoboda ta może być jednak w niektórych przypadkach ograniczona przez szczególny przepis prawa. Przypominam również, że jeżeli przedmiotem współwłasności jest nieruchomość to umowa pomiędzy stronami musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego i to pod rygorem jej nieważności. Decydując się zatem na taką możliwość należy liczyć się z kosztami notarialnymi.

Drugim sposobem zniesienia współwłasności jest jej zniesienie w drodze postępowania sądowego. Opcję tę również mogą wybrać zgodni współwłaściciele bowiem w takim wypadku poniosą niższą od standardowej opłatę sądową wynoszącą aktualnie 300 zł. Jest to tzw. wniosek ze zgodnym projektem zniesienia współwłasności, który to projekt jeżeli dotyczy nieruchomości powinien jednak być zaznaczony na planie sporządzonym według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych. W takim wypadku sąd oceni jedynie czy projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, czy też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych, a następnie wyda stosowne postanowienie.

Jeżeli pomiędzy współwłaścicielami istnieje konflikt, a chcemy dokonać zniesienia współwłasności, nie pozostaje nam nic innego jak wnieść właściwy wniosek do sądu zawierający naszą propozycję wyjścia ze stosunku współwłasności rzeczy. W takim jednak wypadku należy liczyć się z wyższą opłatą sądową w kwocie 1000 zł.

Istnieją następujące sposoby zniesienia współwłasności: 1) podział rzeczy wspólnej, chyba że byłby on sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. W takim przypadku wartość poszczególnych udziałów współwłaścicieli winna być wyrównana przez odpowiednie dopłaty pieniężne. 2) Jeżeli podział jest niemożliwy, rzecz może zostać przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem odpowiedniej spłaty pozostałych. 3) Wreszcie trzecim sposobem jest sprzedaż rzeczy stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego i rozdysponowanie uzyskanej kwoty pomiędzy uczestnikami postępowania w stosunku do ich udziałów. Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia.

Pamiętajmy, że znosząc współwłasność, sąd rozstrzyga także o roszczeniach współwłaścicieli z tytułu nakładów poczynionych na wspólną rzecz i z tytułu korzystania przez nich z rzeczy wspólnej w zakresie szerszym, niż to wynika z ich udziałów (uchwała Izby Cywilnej SN z dnia 22 marca 1991 r., III CZP 17/91, OSNC 1991, nr 10, poz. 119). Powyższe jest niezwykle istotne, gdyż zgodnie z art. 618 § 3 kpc, Po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności były współwłaściciel nie może już dochodzić roszczeń o prawo żądania zniesienia współwłasności, o prawo własności, jak również wzajemnych roszczeń współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy i to nawet jeżeli roszczenia te nie były zgłoszone w postępowaniu o zniesienie współwłasności. Istotnym jest zatem aby wszelkie roszczenia w tym zakresie zostały zgłoszone na czas w toku postępowania sądowego.

10.08.2016 r.

Adwokat Szymon Dubel