W pewnych przypadkach Sąd karny prowadzący postępowanie wykonawcze może zamienić dotychczas orzeczoną karę grzywny lub ograniczenia wolności i to nawet na znacznie cięższą w skutkach karę pozbawienia wolności.

Jednym z takich przypadków jest sytuacja kiedy jako osoba skazana prawomocnym wyrokiem sądu karnego nie spłacamy prawomocnie orzeczonej wobec nas grzywny. Precyzyjnie mówiąc dotyczy to sytuacji kiedy egzekucja kary grzywny okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że egzekucja ta byłaby bezskuteczna, np. kiedy Sądowi znana jest nasza trudna sytuacja materialna.

Zanim to jednak nastąpi to w pierwszej kolejności Sąd winien rozważyć skorzystanie z możliwości jaką przewiduje art. 45 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U.2017.665 t.j. z dnia 2017.03.29 z późn. zm.) [dalej kkw] i może zamienić grzywnę na pracę społecznie użyteczną. W taki wypadku przyjmuje się, że dziesięć stawek dziennych grzywny jest równoważnych miesiącowi pracy.

Jeżeli jednak skazany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej albo uchyla się od jej wykonania Sąd dokona już niestety zamiany na karę pozbawienia wolności. To samo dotyczy przypadku kiedy zamiana grzywny na pracę w ocenie Sądu jest niemożliwa lub niecelowa, np. stan zdrowia skazanego nie pozwala na odbycie pracy. Zarządzając wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, przyjmuje się, że dwie stawki dzienne grzywny są równoważne jednemu dniu pozbawienia wolności.

Kara zastępcza nie może przekroczyć 12 miesięcy pozbawienia wolności, jak również górnej granicy kary pozbawienia wolności za dane przestępstwo. Jeżeli Kodeks Karny w ogóle nie przewiduje za dane przestępstwo kary pozbawienia wolności, górna granica zastępczej kary pozbawienia wolności może wynieść maksymalnie 6 miesięcy.

Oczywiście jeżeli grzywna została częściowo uiszczona lub ściągnięta w drodze egzekucji albo tylko w części została wykonana w formie pracy, Sąd, zarządzając wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności odpowiednio odliczy nam ten okres.

W posiedzeniu sądowym mają prawo wziąć udział nie tylko skazany i jego adwokat – obrońca, ale również prokurator, a gdy skazany pozostaje pod dozorem – również sądowy kurator zawodowy.

Co ważne, jeżeli jako skazany oświadczymy na piśmie, że podejmiemy jednak pracę społecznie użyteczną, a następnie poddamy się jej rygorom Sąd może wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności do czasu wykonania pracy lub złożenia kwoty pieniężnej przypadającej jeszcze do uiszczenia tytułem grzywny. Trzeba jednak mieć na uwadze że jeżeli wbrew pisemnemu oświadczeniu nadal uchylamy się od naszych obowiązków Sąd zarządzi wykonanie kary pozbawienia wolności. W takim wypadku niedopuszczalnym będzie ponowne wstrzymanie wykonania tej samej zastępczej kary pozbawienia wolności w oparciu o kolejne pisemne oświadczenie. Z takiego dobrodziejstwa można skorzystać jednokrotnie.

Na postanowienia zarówno w przedmiocie zamiany kary grzywny, zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności, jej wstrzymania oraz określenia wymiaru pozostałej do wykonania pracy społecznie użytecznej lub zastępczej kary pozbawienia wolności również przysługuje nam zażalenia.

Wreszcie, pamiętajmy, że od zastępczej kary pozbawienia wolności lub wykonywania zastępczej pracy skazany może się w każdym czasie zwolnić przez zapłatę kwoty pieniężnej przypadającej jeszcze do uiszczenia tytułem grzywny. W ten sposób najłatwiej można uniknąć osadzenia w Zakładzie Karnym pod warunkiem jednak, że dysponujemy odpowiednimi środkami pieniężnymi.

Drugim przypadkiem zamiany kary o charakterze wolnościowym jest zarządzenie kary pozbawienia wolności w przypadku uchylania się przez skazanego od odbycia kary ograniczenia wolności. W takim przypadku przyjmuje się że dwa dni kary ograniczenia wolności równoważne są jednemu dniu kary pozbawienia wolności. Oczywiście jeżeli skazany częściowo odbył karę ograniczenia wolności okres ten zalicza się na zastępczą karę. Górna granica zastępczej kary nie może przekroczyć 6 miesięcy. Co do tego przypadku regulacje prawne są analogiczne jak powyżej, tak więc również można ubiegać się o wstrzymanie zastępczej kary po złożeniu pisemnego oświadczenia oraz wnosić środki zaskarżenia na postanowienia Sądu.

06.09.2017 r.

Adwokat Szymon Dubel